Rituelen en lichamelijkheid als weg naar de ziel
Een korte cursus
De Reformatie heeft de kerk veel goeds gebracht, zowel het protestantisme als het katholicisme. Maar mogen we het ook eens over de schaduwzijden van de Reformatie hebben? Hoe kunnen we een gevoeld tekort in de geloofspraktijk herstellen?
Doe mee met deze korte cursus. Kijk vooraf zeven video’s van inspirerende sprekers en participeer vervolgens in twee interactieve en verdiepende online sessies mét de zeven sprekers en Almatine Leene als gespreksleider. Wil je punten vergaren in het kader van Permanente Educatie, lees dan ook de literatuur en maak de opdracht.
De Reformatie zet in bij het hart. Ze is een kritiek op christendom dat opgaat in het ritueel, in het uiterlijk, in sacramenten die meer vorm geworden waren dan inhoud. Ze stelt in plaats daarvan het Woord en het bewuste geloof centraal. Ze is kritisch op een corrupte kerk die zich tegelijk groot maakt als onmisbare bemiddelaar van heil en aflaten verkoopt. In plaats daarvan richt ze alle aandacht op wat de drie-enige God doet voor en aan de gelovige.
Heel begrijpelijk en terecht, maar is het protestantisme dat op de Reformatie volgt van de weeromstuit niet alle gevoel voor rituelen en symbolen, voor bemiddeling en participatie verloren? Het is zeker waar dat rituelen gewoonten kunnen worden die niet meer met een doorleefd geloof gepaard gaan, maar het is evenzeer waar dat geloofservaringen veraf kunnen staan van je daadwerkelijke manier van leven. Het is waar dat Gods handelen doorslaggevend is, maar wie Gods handelen losmaakt van menselijke bemiddeling creëert nieuwe problemen.
In de praktijk blijkt ook dat hier een probleem ligt. Op allerlei manieren zoeken mensen naar nieuwe rituelen, naar stimulans voor hun geloof, naar concrete vormgeving van hun geloof. Ze zoeken naar manieren om dit tekort aan bemiddeling te compenseren. Denk aan het branden van een kaarsje, een kruis slaan, maar ook aan het verlangen naar een intens mee beleefde worship, aan iconen, aan een hoek in huis met een eigen huisaltaar, kruis, een kaars. Of aan wat mensen religieus bezien ervaren wanneer ze binnenkomen in een oud, monumentaal kerkgebouw. Al deze voorbeelden laten zien hoe deze thematiek aansluit bij een gevoeld tekort in de geloofspraktijk.
Je zou kunnen zeggen dat gevoelens en rituelen als uiting van geloof even perverteerbaar zijn. Hetzelfde geldt voor een theologische nadruk op menselijke bemiddeling of op wat God doet. Alles van waarde is kwetsbaar. Dat bewuste geloof, is dat van de weeromstuit niet veel te bewust geworden? Is in het de praktijk niet vaak gereduceerd tot geloofskennis? En zijn protestanten daardoor soms niet veel van het gevoel voor het geheim, voor participatie, voor het onbewuste karakter van het geloof verloren? Is de protestantse nadruk op het Woord niet naadloos overgegaan in het moderne levensgevoel, waarin de hele wereld leeg is geworden van God? Kunnen protestanten nog iets met de heiligheid van gebouwen, van mensen die het heilige belichamen en van rituelen die de aanwezigheid van God in de wereld bemiddelen?
Dat klinkt misschien nog niet zo gek, maar hoe dan verder? Zouden we, zonder de mooie kanten van de Reformatie uit het oog te verliezen, de dingen de we zijn kwijtgeraakt weer terug kunnen winnen? En als we dat zouden doen, valt er dan ook een stuk van de Bijbel terug te winnen die we als protestanten eigenlijk maar moeilijk een plek kunnen geven?
Deze vragen bespreken we tijdens een korte cursus, bestaande uit:
Predikanten, kerkelijk werkers en andere theologen die deze korte cursus in het kader van permanente educatie willen volgen, dienen zich via de website van Permanente Educatie Predikanten in te schrijven. Zij krijgen een certificaat van 1,5 EC: www.pepredikanten.nl/tekortreformatie.
