Bijna elke kerk heeft te maken met kerkverlating
Op deze pagina vind je verdieping in de vorm van video’s en artikelen
Ben je op zoek naar verhalen van kerkverlaters?
Die vind je hier:
Op deze pagina meer over:
Thuisgevoel
Jongeren en geloofsopvoeding
Ruimte geven in vertrouwen
De kracht (en zwakheid) van gemeenschappen


Treuren om thuis…
Gastcolumn Marijn Vlasblom
Wie goed luistert naar de ervaringen van kerkvinders en kerkverlaters, hoort ondanks de tegenstellingen, nog altijd overeenstemming in het veelvuldige gebruik van het woord ‘thuis’.
Ook anno 2021 worden kerken gevonden als gastvrije gemeenschappen, waar men zich warm onthaald en thuis weet. Toch horen we in toenemende mate verhalen van mensen die zich niet meer thuis weten in de kerk. Dat kan dan gaan over de kerk als gebouw, gemeenschap, of als instrument van God. Thuis is de plek waar we ons veilig voelen en ons verbonden weten met dat wat ons veilig (of heilig) is. Binnen kerkelijke context wordt die veiligheid niet zelden geboden door een overeenkomstige manier van denken en doen. Wie daarbuiten valt, gekozen of geduwd, ervaart verlies om dit geestelijke thuis.
De afgelopen tien jaar zijn dan ook verschillende initiatieven ontsprongen vanuit het verlangen naar verbinding voor kerkverlaters. In verschillende bewoordingen en insteken ontstonden o.a. de Dwaze Schare voor ex-evangelischen, de groep Post-Traumatisch Kerksyndroom, om frustrerende of ronduit traumatische ervaringen binnen kerken te verwerken en tot slot De Kerklozen, waar meer triomfantelijke verhalen rondom kerkverlating werden gedeeld. In de afgelopen jaren zijn al deze groepen gebouwd, maar ook weer verlaten en gesloten.
Dit roept de vraag op naar ‘thuis’. In deze groepen werd getreurd rondom het verlies van thuis-zijn in de kerk. Verhalen vol hoop, verwachtingen, strijd en teleurstellingen, maar sommigen hervonden veiligheid in de gezamenlijke ervaring van verlies.
Nu ben ik nieuwsgierig: waar hebben zij nu onderkomen gevonden, waar heeft hun zoektocht naar geestelijke vrijheid en veiligheid hen inmiddels gebracht? Maar belangrijker nog: waar was de ruimte binnen het kerkelijk thuis om deze ontworteling veilig bespreekbaar te maken?
In tijden waarin corona de kerk letterlijk thuisbezorgt, zou het niet gek zijn om in het kader van ‘treuren om thuis’ het gesprek hieroverna de zomer eens inhoudelijk te gaan voeren: als je weer naar de kerk kunt gaan, welk thuis laat je dan eigenlijk achter?
Marijn Vlasblom is verbonden aan het Baptisten Seminarium en werkt als parttime voorganger in Baptistengemeente Ede Op Doortocht.
Zonder kerk geloven? Ik vind het lastig.
Maar om nu in mijn eentje een kerk binnen te stappen waar ik niemand ken…
Verhalen van kerkverlaters
Er zijn talloze redenen om de kerk te verlaten. Misschien voelde je simpelweg de noodzaak niet om langer te blijven. Voelde je je weinig verbonden met de mensen. Was er een conflict met kerkgenoten. Of… verloor je je geloof in God?
In het boek Adieu Kerk! Adieu God? Vertelt Corstian van Westen verhalen van kerkverlaters. Het zijn tien verschillende verhalen van mensen die ieder hun eigen reden hadden om de kerk gedag te zeggen. Verhalen van zoeken, verwarring, pijn en weggaan. Van onuitgesproken verwachtingen. Verhalen waarin uitgezoomd wordt en teruggekeken op de eigen ervaringen. En op deze manier ook levenslessen voor de kerkganger en zoeker. Want, hoe kunnen deze verhalen kerkverlaters, zoekers en zoekende gemeenschappen helpen om het gesprek over kerk en geloof (weer) op gang te brengen? Zijn geloofsgemeenschappen bereid om te leren van de verhalen van kerkverlaters? En zijn kerkverlaters bereid om te luisteren naar de verhalen van zoekende gemeenschappen?
Ik ben een kerkverlater
En dit is mijn verhaal….
De kracht van afscheid nemen
Martine Versteeg
Veel kerken kampen met jongeren die afhaken. Dat gaat vaak geleidelijk, maar op een gegeven moment zijn ze er niet meer. Geen afscheid, weg. Misschien wordt het tijd om eens na te denken over hoe we als gemeente op een goede manier afscheid van hen kunnen nemen.
Een tijdje geleden ben ik met een paar vrienden uit eten geweest. We hadden heerlijk gegeten en stonden op het punt om te vertrekken. Bij de bar kreeg ik vriendelijk het pinapparaat aangeboden. De bediende was ondertussen in gesprek met een collega. Nadat ik klaar was met betalen nam zij het pinapparaat van mij terug, draaide zich om en praatte verder met haar collega. Geen groet, geen tot ziens, niets. Ik zie mijzelf daar nog steeds ongemakkelijk staan. Is het nu klaar? Moet ik gaan? Ik zei nog: tot ziens! Waarna de bediende glimlachte, nonchalant haar hand opstak, en bleef doorpraten met haar collega. Ook al had ik daar prima gegeten, ik merkte dat het afscheid – of het ontbreken daarvan – mij een onprettig gevoel gaf. Ik weet niet of ik snel weer naar dat restaurant terug zal gaan. Dit is maar een illustratie van wat (een vervelend) afscheid met je doet. Het heeft mij als jongerenwerker aan het denken gezet. Wordt het niet tijd dat we bewust afscheid nemen van jongeren in onze gemeente?
Baby
Kerkverlating onder jongeren is al vaak onderzocht. In een onderzoek uit 2011 bleek dat 90 procent van de kerken te maken heeft met jongeren die de kerk verlaten. Volgens datzelfde onderzoek zag de helft van de kerken in vijf jaar tijd tussen de 6 en 25 jongeren vertrekken. Ze zijn er simpelweg niet meer Zelf zie ik dat dit vertrekken vaak stilletjes en geleidelijk gaat. Jongeren die als baby vreugdevol zijn ontvangen in de gemeente, gaan als tiener steeds minder vaak en met steeds grotere tussenpozen naar de kerk. Totdat ze op een gegeven moment helemaal niet meer komen. Ze zijn via de achterdeur vertrokken. Er is geen afscheid geweest. Er is geen duidelijke punt achter gezet. Ze zijn er simpelweg niet meer.
Cadeau
Laat ik helder zijn: als gemeente is het onze verantwoordelijkheid om kinderen, tieners en jongeren te betrekken bij God en bij zijn gemeente. Ik wil dus niet zeggen dat we moeten berusten in de gedachte dat jongeren nu eenmaal de kerk zullen verlaten. Integendeel, we zijn allen verantwoordelijk om hen bij de gemeente te betrekken. Daarin kunnen en moeten we als gemeente nog veel meer doen. Maar wanneer we moeten vaststellen dat een jongere in feite al is afgehaakt, kunnen we hem of haar dan niet een goede afronding bieden?
Kunnen we je een cadeau meegeven?
Durven we als gemeente te zeggen: Joh, ik heb het idee dat je eigenlijk wel klaar bent met de kerk. Klopt dat? Wanneer denk je dat je voor het laatst in onze gemeente zult zijn? Zullen we een keer ergens wat gaan drinken, als afsluiting van deze tijd? Kunnen we je een cadeau meegeven? Mogen we je een zegen meegeven? Als we als gemeente tekort zijn geschoten in aandacht of begeleiding, kunnen we daarvoor dan ook onze spijt betuigen naar de jongere? Wat zou het krachtig zijn als ook dit afscheid nemen een onderdeel wordt van ons (jeugd)pastoraat.
Zoeken
Als mensen afscheid van elkaar nemen, dan ronden ze daarmee een contact af. Als dit niet of onvoldoende gebeurt, heeft dat invloed op de relatie. Het heeft invloed op hoe je over de ander denkt. Het heeft ook invloed op hoe je over jezelf denkt. Als je namelijk ergens vertrekt en er is niemand die het opvalt of die de moeite neemt om je gedag te zeggen, dan zegt dat iets over hoe belangrijk jij bent in de ogen van de ander. Dat is ook wat mij steeds weer opvalt in de gelijkenissen over de zorg voor wat verloren is. De waarde van het schaap of de drachme wordt vooral zichtbaar in de gedrevenheid van degene die zoekt. Wanneer de vrouw niet de moeite had genomen om intensief te zoeken, hadden we niet geweten welke waarde die munt voor haar had. Welke moeite nemen wij om jongeren te laten merken dat we hen van waarde vinden, ook als zij de kerk niet waardevol vinden?
Om jongeren te laten merken dat ze waardevol zijn zullen we hun keuze moeten respecteren en zorgvuldig afscheid moeten nemen. Misschien geeft dit juist weer een mogelijkheid om in gesprek te gaan, of voor de jongere om toch weer aan te haken. Wellicht is het een idee om een soort bucketlist te maken van dingen die je gedaan moet hebben voordat je een kerkgemeenschap verlaat. Juist doordat je hun vertrek serieus neemt, laat je deze jongeren weten dat de deur altijd openstaat voor het geval zij terug willen komen. Door bewust afscheid te nemen laat je weten dat je hen gaat missen en dat ze van waarde zijn.
Dit artikel verscheen eerder in het magazine OnderWeg (28-4-2018)
Meer weten over jongeren die de kerk verlaten?
Martine Versteeg maakte voor het netwerk Innov8 een podcast over kerkverlating onder jongeren. Luister hier:
Mijn zoon heeft vele mooie dingen met God meegemaakt.
Hij had echt iets bijzonders met God maar gaat nu al jaren niet meer naar de kerk. Ik snap het niet. Ik heb geen idee waar hij nu staat. Er valt niet over te praten. (Johan, 73 jaar)
Mij niet meer gezien
Een korte videocursus met 13 video’s over kerkverlating
Wat is kerkverlating? Is het een proces dat zich in stilte afspeelt, hebben gemeenteleden er zicht op, of overkomt het lokale kerken? Wat zeggen recente onderzoeken over kerkverlating? Hoe kunnen we ermee omgaan? En welk verhaal vertellen kerkverlaters zelf?
Deze videocursus – ook te volgen via www.wwjg.nl/mijnietmeergezien – bevat de opnames van alle lezingen en forumgesprekken van de studiedag ‘Mij niet meer gezien’ , die werd gehouden op 15 november 2019 in Kampen.
De cursus bevat:
- Een driedelige onderzoekspresentatie met onderzoek van het Praktijkcentrum (nu Kerkpunt)
- Doordenking en verdieping door deskundigen
- Testimonials van kerkverlaters, door Corstian van Westen, auteur van Adieu kerk! Adieu God?
Ik ben tien jaar jeugdleider geweest
“Ik ben tien jaar jeugdleider geweest in een kerk. Tijdens mijn scheiding kwam ik in conflict met de raad van oudsten. Het was een nare tijd waarin ik met de nek aangekeken werd. Ik ben weggegaan en weggebleven.” (Marc, 43 jaar)

ONDERZOEK – Kerkelijk overstappen: van gereformeerd naar evangelisch

In de afgelopen jaren hebben veel mensen de overstap gemaakt van een gereformeerde kerk naar een evangelische kerk. Een belangrijke vraag die ja daarbij kunt stellen is: waarom nemen mensen deze stap. Gaat het ze om de manier van vieren? Of spelen ook verschillen mee in hoe de Bijbel wordt uitgelegd? En hebben de mensen die tegenwoordig overstappen dezelfde redenen als zij die pakweg 15 jaar geleden van kerk veranderden?
Gertjan Oosterhuis zag als lid (en later predikant) regelmatig mensen vertrekken. Nu doet hij, vanuit zijn Masterstudie Christelijke Spiritualiteit aan de TU Kampen, onderzoek naar deze overstappers. Hij is geïnteresseerd in drie vragen. Wat waren (vroeger en nu) de motieven om te vertrekken? Hoe is de ontvangst in de nieuwe gemeente verlopen? En hoe kijken mensen na verloop van tijd op hun overstap terug? Wanneer je op deze vragen een antwoord vind kunnen de kerken hopelijk iets van elkaar leren.
Het onderzoek is op dit moment in volle gang, en de eerste resultaten worden in augustus verwacht. Daarover hoopt hij te zijner tijd het een en ander te publiceren.
Wanneer je zelf zo’n overstap hebt gemaakt en je wilt meedoen aan het onderzoek, dan kun je hier deelnemen
Ik heb mijn kinderen christelijk opgevoed
Ik nam ze altijd mee naar de kerk. Elke dag samen bidden en Bijbelverhaaltjes lezen. Ik kreeg ze als puber met geen mogelijkheid meer mee. Nu zijn ze zelfstandig en weinig met geloof bezig.
Het is lastig om dit los te laten en maakt geloven moeilijk voor me.” (Lidy, 68 jaar)

Verder lezen?
In het themanummer van het blad Handelingen zijn de bijdragen uit de cursus Mij niet meer gezien verder uitgewerkt. Ook zijn er praktische tips en leestips aan het nummer toegevoegd die je kunnen helpen om je verder in kerkverlating te verdiepen.
Wil je het themanummer thuis ontvangen?
Bestel het dan hier.
Losse artikelen kun je hieronder raadplegen.