De kracht van afscheid nemen

Martine Versteeg

Veel kerken kampen met jongeren die afhaken. Dat gaat vaak geleidelijk, maar op een gegeven moment zijn ze er niet meer. Geen afscheid, weg. Misschien wordt het tijd om eens na te denken over hoe we als gemeente op een goede manier afscheid van hen kunnen nemen.

Een tijdje geleden ben ik met een paar vrienden uit eten geweest. We hadden heerlijk gegeten en stonden op het punt om te vertrekken. Bij de bar kreeg ik vriendelijk het pinapparaat aangeboden. De bediende was ondertussen in gesprek met een collega. Nadat ik klaar was met betalen nam zij het pinapparaat van mij terug, draaide zich om en praatte verder met haar collega. Geen groet, geen tot ziens, niets. Ik zie mijzelf daar nog steeds ongemakkelijk staan. Is het nu klaar? Moet ik gaan? Ik zei nog: tot ziens! Waarna de bediende glimlachte, nonchalant haar hand opstak, en bleef doorpraten met haar collega. Ook al had ik daar prima gegeten, ik merkte dat het afscheid – of het ontbreken daarvan – mij een onprettig gevoel gaf. Ik weet niet of ik snel weer naar dat restaurant terug zal gaan. Dit is maar een illustratie van wat (een vervelend) afscheid met je doet. Het heeft mij als jongerenwerker aan het denken gezet. Wordt het niet tijd dat we bewust afscheid nemen van jongeren in onze gemeente?

Baby
Kerkverlating onder jongeren is al vaak onderzocht. In een onderzoek uit 2011 bleek dat 90 procent van de kerken te maken heeft met jongeren die de kerk verlaten. Volgens datzelfde onderzoek zag de helft van de kerken in vijf jaar tijd tussen de 6 en 25 jongeren vertrekken. Ze zijn er simpelweg niet meer Zelf zie ik dat dit vertrekken vaak stilletjes en geleidelijk gaat. Jongeren die als baby vreugdevol zijn ontvangen in de gemeente, gaan als tiener steeds minder vaak en met steeds grotere tussenpozen naar de kerk. Totdat ze op een gegeven moment helemaal niet meer komen. Ze zijn via de achterdeur vertrokken. Er is geen afscheid geweest. Er is geen duidelijke punt achter gezet. Ze zijn er simpelweg niet meer.

Cadeau
Laat ik helder zijn: als gemeente is het onze verantwoordelijkheid om kinderen, tieners en jongeren te betrekken bij God en bij zijn gemeente. Ik wil dus niet zeggen dat we moeten berusten in de gedachte dat jongeren nu eenmaal de kerk zullen verlaten. Integendeel, we zijn allen verantwoordelijk om hen bij de gemeente te betrekken. Daarin kunnen en moeten we als gemeente nog veel meer doen. Maar wanneer we moeten vaststellen dat een jongere in feite al is afgehaakt, kunnen we hem of haar dan niet een goede afronding bieden?

Kunnen we je een cadeau meegeven?

Durven we als gemeente te zeggen: Joh, ik heb het idee dat je eigenlijk wel klaar bent met de kerk. Klopt dat? Wanneer denk je dat je voor het laatst in onze gemeente zult zijn? Zullen we een keer ergens wat gaan drinken, als afsluiting van deze tijd? Kunnen we je een cadeau meegeven? Mogen we je een zegen meegeven? Als we als gemeente tekort zijn geschoten in aandacht of begeleiding, kunnen we daarvoor dan ook onze spijt betuigen naar de jongere? Wat zou het krachtig zijn als ook dit afscheid nemen een onderdeel wordt van ons (jeugd)pastoraat.

Zoeken
Als mensen afscheid van elkaar nemen, dan ronden ze daarmee een contact af. Als dit niet of onvoldoende gebeurt, heeft dat invloed op de relatie. Het heeft invloed op hoe je over de ander denkt. Het heeft ook invloed op hoe je over jezelf denkt. Als je namelijk ergens vertrekt en er is niemand die het opvalt of die de moeite neemt om je gedag te zeggen, dan zegt dat iets over hoe belangrijk jij bent in de ogen van de ander. Dat is ook wat mij steeds weer opvalt in de gelijkenissen over de zorg voor wat verloren is. De waarde van het schaap of de drachme wordt vooral zichtbaar in de gedrevenheid van degene die zoekt. Wanneer de vrouw niet de moeite had genomen om intensief te zoeken, hadden we niet geweten welke waarde die munt voor haar had. Welke moeite nemen wij om jongeren te laten merken dat we hen van waarde vinden, ook als zij de kerk niet waardevol vinden?

Om jongeren te laten merken dat ze waardevol zijn zullen we hun keuze moeten respecteren en zorgvuldig afscheid moeten nemen. Misschien geeft dit juist weer een mogelijkheid om in gesprek te gaan, of voor de jongere om toch weer aan te haken. Wellicht is het een idee om een soort bucketlist te maken van dingen die je gedaan moet hebben voordat je een kerkgemeenschap verlaat. Juist doordat je hun vertrek serieus neemt, laat je deze jongeren weten dat de deur altijd openstaat voor het geval zij terug willen komen. Door bewust afscheid te nemen laat je weten dat je hen gaat missen en dat ze van waarde zijn.

Dit artikel verscheen eerder in het magazine OnderWeg (28-4-2018)

Meer weten over jongeren die de kerk verlaten?
Martine Versteeg maakte voor het netwerk Innov8 een podcast over kerkverlating onder jongeren. Luister hier: